آداب دعا از منظر قرآن و سنّت word

فهرست مطالب

عنوان صفحه

چکیده---------------------------------------------------------------------------------------- 1

مقدمه---------------------------------------------------------------------------------------- 2

بیان مساله------------------------------------------------------------------------------------ 3

سوالات تحقیق------------------------------------------------------------------------------- 3

هدف تحقیق---------------------------------------------------------------------------------- 6

پیشینه ی تحقیق------------------------------------------------------------------------------ 6

روش تحقیق--------------------------------------------------------------------------------- 8

اهمیت تحقیق-------------------------------------------------------------------------------- 8

فصل اول: تبیین واژگان و اصطلاحات

1-1) معنای آداب در لغت----------------------------------------------------------- 11

2-1) معنای اصطلاحی آداب-------------------------------------------------------- 13

3-1) كاربردهای قرآنی آداب ------------------------------------------------------- 14

4-1) واژگان مرتبط با آداب--------------------------------------------------------- 15

1-4-1) واژه های قریب المعنی----------------------------------------------- 15

1-1-4-1) تعظیم------------------------------------------------------ 17

2-1-4-1) توقیر ----------------------------------------------------- 18

3-1-4-1) تكریم ----------------------------------------------------- 19

5-1) ادب از منظر قرآن ----------------------------------------------------------- 21

6-1) ادب از منظر روایات--------------------------------------------------------- 22

7-1) اهمیت ادب از نگاه بزرگان--------------------------------------------------- 23

8-1) اقسام ادب--------------------------------------------------------------------- 23

9-1) فراگیری ادب----------------------------------------------------------------- 23

10-1) آثار ادب-------------------------------------------------------------------- 23

1-10-1) پوشش ضعفها------------------------------------------------------ 24

2-10-1) كم شدن لغزشها----------------------------------------------------- 24

3-10-1) حسن خلق--------------------------------------------------------- 24

11-1) معنای لغوی دعا------------------------------------------------------------- 24

12-1) دعا در اصطلاح------------------------------------------------------------- 25

13-1) مفهوم دعا در كاربرد قرآنی-------------------------------------------------- 27

14-1) واژگان مرتبط با واژه دعا--------------------------------------------------- 31

1-14-1) ندا------------------------------------------------------------------ 31

1-1-14-1) ارتباط ندا با دعا------------------------------------------ 32

2-1-14-1) فرق دعا و ندا-------------------------------------------- 32

2-14-1) سؤال--------------------------------------------------------------- 33

1-2-14-1) ارتباط سؤال با دعا--------------------------------------- 34

2-2-14-1) تفاوت دعا و سؤال--------------------------------------- 34

3-14-1) تضرع-------------------------------------------------------------- 35

1-3-14-1)ارتباط تضرع با دعا-------------------------------------- 36

4-14-1)جئر----------------------------------------------------------------- 36

5-14-1)استغاثه-------------------------------------------------------------- 37

1-5-14-1)ارتباط استغاثه با دعا-------------------------------------- 38

6-14-1) ذكر----------------------------------------------------------------- 39

نتیجه مبحث------------------------------------------------------------------------ 40

فصل دوم:آداب و شرایط استجابت دعا

مقدمه ------------------------------------------------------------------------------ 43

1-2) اعتراف به منشاء الهی توفیق دعا --------------------------------------------- 43

2-2) اقرار به گناه ----------------------------------------------------------------- 46

3-2) اقامه ی نماز قبل از دعا ------------------------------------------------------ 48

4-2) اقرار و اظهار ایمان و اسلام -------------------------------------------------- 49

5-2)اظهار اطاعت از دستورات الهی ---------------------------------------------- 52

6-2)خوف و رجاء ----------------------------------------------------------------- 54

7-2) ضرورت اخلاص در دعا ---------------------------------------------------- 57

8-2) اقرار به علم و حکمت خداوند ------------------------------------------------ 58

9-2)اهتمام به زمان در دعا -------------------------------------------------------- 60

10-2) اهتمام به مکان در دعا ------------------------------------------------------ 63

11-2) احوال دعا ------------------------------------------------------------------ 65

نتیجه مبحث------------------------------------------------------------------------ 67

فصل سوم: پیامبران الهی و آداب دعا

مقدمه------------------------------------------------------------------------------ 70

1-3) دعای حضرت آدم (ع) ------------------------------------------------------- 70

2-3) دعای حضرت نوح (ع)------------------------------------------------------- 71

3-3) دعای حضرت ابراهیم (ع)---------------------------------------------------- 73

4-3) دعای حضرت عیسی (ع)----------------------------------------------------- 76

5-3) دعای حضرت موسی(ع)------------------------------------------------------ 77

6-3) دعای حضرت شعیب(ع)------------------------------------------------------ 80

7-3) دعای حضرت سلیمان (ع)---------------------------------------------------- 81

8-3) دعای حضرت زكریا (ع)----------------------------------------------------- 84

9-3) دعای حضرت ایوب(ع)------------------------------------------------------ 85

10-3) دعای حضرت یعقوب(ع)---------------------------------------------------- 88

11-3) دعای حضرت یوسف(ع)---------------------------------------------------- 90

12-3) دعای حضرت یونس(ع)---------------------------------------------------- 94

13-3) دعای پیامبر اكرم (ص) ----------------------------------------------------- 96

نتیجه مبحث------------------------------------------------------------------------ 100

فصل چهارم : ادب دعا در محضر خداوند

مقدمه------------------------------------------------------------------------------- 102

1-4) لزوم رعایت آداب دعا-------------------------------------------------------- 103

2-4) آداب باطنی دعا--------------------------------------------------------------- 105

1-2-4) دعا با توجه---------------------------------------------------------- 106

2-2-4) دعا با قلب پاك------------------------------------------------------ 107

3-2-4) دعا همراه خوف و رجاء--------------------------------------------- 107

4-2-4) دعا با حال ذلت و گدایی---------------------------------------------- 108

5-2-4) خوش گمانی به خدا(حسن ظن)--------------------------------------- 109

6-2-4) اصرار در دعا------------------------------------------------------- 111

3-4) آداب ظاهری دعا------------------------------------------------------------- 113

1-3-4) آداب قبل از دعا------------------------------------------------------ 113

1-1-3-4) گفتن بسم الله----------------------------------------------- 113

2-1-3-4) حمد و ثنا-------------------------------------------------- 114

3-1-3-4) صدقه دادن------------------------------------------------ 117

4-1-3-4) صلوات---------------------------------------------------- 117

5-1-3-4) طهارت جسمی و روح------------------------------------- 119

4-4) آداب همراه دعا(آداب در حال دعا)-------------------------------------------- 120

1-4-4) دستها را به سوی آسمان بلند كردن------------------------------------ 120

2-4-4) عمومیت دادن به دعا------------------------------------------------- 122

3-4-4)پنهانی دعا كردن------------------------------------------------------ 124

4-4-4) دعای جمعی---------------------------------------------------------- 125

1-4-4-4) دنباله گوینده آمین در دعا شریك است---------------------- 126

5-4-4)با تأنی دعا كردن------------------------------------------------------ 126

6-4-4) اظهار خشوع--------------------------------------------------------- 128

7-4-4) گریه در حال دعا----------------------------------------------------- 129

8-4-4) انگشتر فیروزه یا عقیق در دست راست كردن------------------------ 131

9-4-4)واسطه قرار دادن اهل بیت علیهم السلام------------------------------- 133

5-4) آداب بعد از دعا--------------------------------------------------------------- 135

1-5-4) دست بر سروصورت كشیدن----------------------------------------- 135

2-5-4) ختم كردن دعا با صلوات--------------------------------------------- 136

3-5-4)ذكر ماشاءالله لا قوة الا بالله العلی العظیم------------------------------- 137

4-5-4) دعا كننده بعد از دعا بهتر از قبل باشد--------------------------------- 138

6-4) آداب دعا در همه حال--------------------------------------------------------- 139

1-6-4) عمل صالح----------------------------------------------------------- 139

2-6-4)امر به معروف و نهی از منكر----------------------------------------- 141

3-6-4)شكر نعمت------------------------------------------------------------ 143

4-6-4) لقمه ی حلال--------------------------------------------------------- 144

نتیجه مبحث------------------------------------------------------------------------ 146

نتیجه گیری كلّی-------------------------------------------------------------------- 148

منابع و مآخذ------------------------------------------------------------------------ 150

چكیده انگلیسی---------------------------------------------------------------------- 157

چكیده:

ارتباط با خداوند راههای متعددی دارد كه یكی از شاخص ترین آنها دعا می باشد و چنانكه هر امری آداب و شرایط خاص خود را ایجاب می كند ، این موضوع نیز از این قاعده مستثنی نبوده و هدف اصلی این پایان نامه كه با عنوان آداب دعا از منظر قرآن و سنّت می باشد آشنایی با آداب و شرایط دعا و شناساندن شیوه‌ی ارتباط با خدا و ادب رویارویی با پروردگار وهمچنین برخی نكاتی دیگر كه رعایت آنها در تكمیل دعا و نیكو كردن آن نقش اساسی دارند ؛ و بهترین منبع برای آشنایی هر چه بهتر با جزئیات این امر قرآن ، كتاب مقدّس آسمانی و سیره‌ی عملی انبیاء الهی و ائمه اطهار (ع) می باشد . به همین منظور در فصل اول از بررسی جمیع معانی لغوی می‌توان گفت كه دعا به معنی خواندن وندا آمده است و ادب دعا چیزی است كه مردم ادیب آن را فرامی گیرند ، چون آنها را به نیكی ها فرا می خواند و از زشتی بازمی‌دارد و در اصطلاح عبارت است از هیأت زیبا و پسندیده‌ای كه چه از نظر شرع و چه از نظر عقل سزاوار است بر طبق آن داده شود و در ادامه ضمن بررسی واژگان قریب المعنی ، به ادب دعا از دیدگاه قرآن و روایات و بزرگان دین نیز اشاره اجمالی داشته و ارتباط هر یك از آنها را متذكّر شده ایم . در فصل دوم كه با عنوان آداب و شرایط استجابت دعا مطرح است كه رعایت هر یك از عناوین مطرح شده در آنها چه از نظر باطنی نظیر اخلاص و خوف و رجاء توأم با اقرار به گناه و چه از نظر ظاهری مثل مكان (مسجد، كعبه) و در زمان (هنگام اذان و اقامه ،نزول باران ) از اهمیت خاصی برخوردار است .فصل بعدی كه باعنوان پیامبران الهی و آداب دعا تنظیم یافته به چگونگی و سیره‌ی عملی و نظری انبیاء الهی در كیفیت دعا كردن پرداخته و آدابی نظیر نسبت دادن هرگونه كوتاهی به خود و بذل و بخشایش به خدا، طلب بخشایش به مؤمنین ، تلاش در جهت جلب رحمت الهی و اظهار نهایت درجه فقر و نیاز خویش به رحمت پروردگار را ، مورد تأكید قرار داده است و بالاخره در فصل پایانی كه ادب دعا در محضر خداوند است لزوم پایبندی به جایگاه طرف مقابل دعا و خوش گمانی به قبولی آن و نیز توأم ساختن آن با صدقه و صلوات همراه با طهارت جسمی و روحی و عمومیت دادن به آن و غیره مطرح و از زوایای متعددی بررسی شده است.

مقدمه

این كه انسان باید بداند چه چیزهایی از پروردگار خویش طلب كند و چه عبارتی را در این مرتبه استخدام نماید تعبیر به ادب در دعا می شود . قرآن و عترت به ما آموخته اند كه چگونه دعا كنیم و چه چیزهایی را جهت سعادت دنیا و آخرت خویش از حضرت حق مسألت نماییم.

در قرآن اغلب آیاتی كه به عبارت ربّنا مزین شده بیانگر این واقعیت است كه اهل ایمان را ارشاد فرماید تا چه چیزهایی را با چه جملاتی از خداوند تبارك و تعالی طلب كنند.

4» (آل عمران/8).

(خدایا قلب ما را بعد از هدایت آلوده نكن و برنگردان و رحمتت را بر ما هدیه كن).

8)

(خدایا ما را از مسلمین قرار ده و نسل ما را از ایمان آورندگان برتو قرار ده).

»(بقره/201)

(خدایا در دنیا و آخرت بر ما نیكی عطا كن و ما را از آتش نگه دار).

و دهها آیات دیگر كه همانند آیات فوق ، ادب در دعا را به ما می آموزند .

آنچه را كه ما در این رساله پیرامون آن بحث می كنیم ، این است كه علاوه بر اینكه باید در ظاهر در محضر خداوند متعال باادب باشیم در باطن خود نیز با مراقبت هایی كه انجام می دهیم می كوشیم تا سخنی غیر حق و غیر ذكر نگوئیم و انگیزه های گناه آلود و شیطانی را به دل خود راه ندهیم.